Valorisatie van lignine
‘Je kunt er van alles mee, behalve geld verdienen.’ Zo keek de industrie tot voor kort naar lignine. Maar tijden veranderen. Van een reststof die hooguit goed was als brandstof voor de winning van cellulose, ontwikkelt lignine zich tot een duurzaam én volwaardig alternatief voor fossiele brandstoffen. Je kunt er zelfs vanille van maken.
Lignine als grondstof voor de chemische industrie
“We dringen de olie gebaseerde economie een stap terug“
Lignine is een natuurlijke lijmstof die bomen, maar ook grassen en stro, stevigheid én flexibiliteit geeft. Gemiddeld bestaat een boom voor een kwart uit lignine. Richard Gosselink, onderzoeker van Wageningen UR Food & Biobased Research, doet al vijftien jaar onderzoek naar deze houtstof. Hij geldt als dé lignine-expert van Nederland en heeft onlangs zijn proefschrift aan het onderwerp gewijd. Zijn conclusie: de stof kan in potentie voor allerlei economisch rendabele toepassingen worden gebruikt.
Alternatief
Lignine nu nog voor 98 procent als reststof verbrand om cellulose uit hout te winnen voor de productie van papier en karton. Ook komt lignine vrij wanneer cellulose-ethanol uit biomassa wordt gemaakt. Verder vinden we de stof vooral terug als lijmstof in cement. Maar volgens Gosselink kan lignine ook een prima alternatief zijn voor synthetische lijm, bijvoorbeeld in vezelplaten. ‘Synthetische lijm wordt uit ruwe olie gemaakt. En bepaalde componenten daarvan, zoals formaldehyde, zijn zeer giftig. In de VS staat deze stof op de carcinogenenlijst van zeer kankerverwekkende stoffen. Daar willen we dus het liefst van af, maar je moet wel een alternatief hebben. Met lignine hebben we dat.’
Zuiveren
Nu al kan lignine zo’n dertig procent van de fossiele grondstoffen in lijm vervangen. Volgens Gosselink duur het nog twee á drie jaar voordat lijm volledig biobased kan worden gemaakt. ‘Het kan snel gaan, zeker als formaldehyde overal op de lijst van verboden stoffen komt te staan.’ Lignine kan ook als bouwsteen dienen voor de productie van polymeren. Gosselink: ‘Lignine kun je onder bepaalde condities afbreken tot monomeren, die weer als bouwstenen kunnen dienen voor allerlei plastics, zoals gebruikt in schuimen, harsen en coatings. Om lignine als grondstof economisch rendabel te maken, moeten we het via raffinage zó zuiveren dat we de stof kunnen afbreken naar chemische bouwstenen voor de industrie. Je kunt bijvoorbeeld polycarbonaat maken, waar cd’s gedeeltelijk uit bestaan. Ook is het mogelijk om uit lignine aromatische chemicaliën te maken voor de productie van bijvoorbeeld vanille. Dit laatste gebeurt al op commerciële basis in Noorwegen.’
LignoValue
Het onderzoek naar lignine als chemische grondstof vindt onder andere plaats in het LignoValue-project, een consortium van kennisinstellingen en chemische bedrijven. Wageningen UR speelt hierbinnen een coördinerende rol en neemt een groot deel van het laboratoriumonderzoek voor haar rekening. De onderzoeksresultaten naar lignine als grondstof voor de chemische sector zijn bemoedigend. Gosselink heeft dan ook goede hoop dat het noodzakelijke vervolgonderzoek er komt. Zeker is dat lignine veel interesse van de industrie wekt. ‘Het onderwerp leeft. Dat merken we ook nu we het Wageningen UR Lignine Platform zijn gestart. Bij iedere bijeenkomst zit de zaal vol. De industrie wil meer rendement uit haar reststromen halen, want zij weet dat er geld wordt weggegooid. Tel daarbij op dat fossiele grondstoffen steeds duurder worden, waardoor grondstof uit biomassa op een gegeven moment goed de concurrentie op prijs kan aangaan. En de technologie om waarde uit lignine te halen, wordt steeds geavanceerder. Ik verwacht dat lignine binnen vijf tot tien jaar een serieuze grondstof kan worden voor de chemische industrie. En daardoor dringen we de olie gebaseerde economie een stap terug ten gunste van de biobased economie.’